19- Arapçada İşaret İsimleri / Arapça Gramer Dersleri

SIFIRDAN ARAPÇA DERSLERİ / İŞARET İSİMLERİ

Sıfırdan Arapça derslerinin bu dersinde Arapça dilinde işaret isimleri konusunu işleyeceğiz. Herhangi bir şeyi veya kimseyi gösterip hakkında bilgi vermek için kullandığımız isim cinsinden kelimelere işaret ismi denir. Şimdi işaret isimleri konusuna giriş yapalım:

Herhangi bir şeyi veya kimseyi gösterip hakkında bilgi vermek için kullandığımız isim cinsinden kelimelere işaret ismi denir. Türkçede “Bu, bunlar, şu, şunlar” anlamlarına karşılık gelirler. Arapçada üç çeşit işaret ismi vardır:

1- Yakın için olan işaret isimleri

2- Orta uzaklık için olan işaret isimleri

3- Uzak için olan işaret isimleri.

Bunlardan en çok kullanılanları; yakın için ve uzak için kullanılan işaret isimleridir. Biz de konu olarak bunları ele alacağız… İşaret isimleri cümledeki konumlarına göre marife bir isimle veya nekre bir isimle birlikte gelebilir. Şimdi, yakın için kullanılan işaret isimlerini detaylı bir şekilde öğrenelim:

Yakındaki bir şeyi veya kimseyi göstermek için kullandığımız işaret isimlerine, “Yakın için kullanılan işaret isimleri” denilir. Bu isimler şunlardır: Âkil için şunları kullanırız:

Cem’i

Müsenna

Müfred

 

هؤُلاَءِ

هذَانِ

هذَا

Müzekker

هؤُلاَءِ

هتَانِ

هذِهِ

Müennes

Bunlar

Bu ikisi

Bu

 

 Gayr-ı âkil, yani akıl sahibi olmayanlar için ise şunları kullanırız:

Cem’i

Müsenna

Müfred

 

هذِهِ

هذَانِ

هذَا

Müzekker

هذِهِ

هتَانِ

هذِهِ

Müennes

Bunlar

Bu ikisi

Bu

 

Şimdi Arapça dilinde yakın için olan işaret isimlerini örnek cümlelerde görelim:

هذَا عَلِىٌّ  “Bu Ali’dir.” demektir. Aynı zamanda bu bir isim cümlesidir. هذَا  mübteda,  عَلِىٌّ  ise haberdir

                هذَا عَلِىٌّ  Bu Ali’dir.

               Haber Mübteda

هذَا طَالِبٌ  -müzekker için- “Bu bir öğrencidir.” demektir. Bu yine bir isim cümlesidir. هذَا  mübteda, طَالِبٌ  ise haberdir

هذِهِ زَيْنَبٌ  “Bu Zeynep’tir.” demektir. Bu yine bir isim cümlesidir. “heezihii” mübteda, “zeynebun” ise haberdir

هذِهِ طَالِبَةٌ  -müennes için- “Bu bir öğrencidir.” demektir. Bu yine bir isim cümlesidir. “heezihii” mübteda, “zaynebun” ise haberdir

هذَانِ عَلِىٌّ وَ عُمَرُ  “Bu ikisi Ali ve Ömer’dir.” demektir. هذَانِ  mübteda, “aliyyün ve umeru” ise haberdir

هذَانِ طَالِبَانِ –müzekker için- “Bu ikisi öğrencidir.” demektir. هذَانِ  mübteda, “taalibaani” ise haberdir

هتَانِ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ  “Bu ikisi Zeynep ve Fatma’dır.” demektir. “heetaani” mübteda, “zeynebu ve faatımatü” ise haberdir

هتَانِ طَالِبَتَانِ –müeennes için- “Bu ikisi öğrencidir.” demektir. “heetaani” mübteda, “taalibetaani” ise haberdir

هؤُلاَءِ عَلِىٌّ وَ عُمَرُ وَ حَسَنٌ  “Bunlar Ali, Ömer ve Hasan’dır.” demektir. “heeülaai” mübteda, “aliyyün, umeru ve hasenun” ise haberdir.

هؤُلاَءِ طُلاَّبٌ  –müzekker için- “Bunlar öğrencidir.” demektir. “heeülaai” mübteda, “tullaabun” ise haberdir.

هؤُلاَءِ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ وَ سَلْمَى  “Bunlar Zeynep ve Fatma ve Selma’dır.” demektir. “heeülaai” mübteda, “zeynebu, faatimatü ve selmaa” ise haberdir.

هؤُلاَءِ طَالِبَاتٌ  –müeennes için- “Bunlar öğrencidir.” demektir. “heeülaai” mübteda, “taalibaatün” ise haberdir.

هؤُلاَءِ عَلِىٌّ وَ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ  “Bunlar Ali, Zeynep ve Fatma’dır.” demektir. “heeülaai” mübteda, “aliyyün, zeynebu ve faatımatü” ise haberdir.

هؤُلاَءِ أَطِبَّاءُ  “Bunlar doktordur.” demektir. “heeülaai” mübteda, “etibbaau” ise haberdir.

هذَا بَيْتٌ  “Bu bir evdir.” demektir. “hezaa” mübteda, “beytün” ise haberdir.

هذَانِ بَيْتَانِ  “Bu ikisi evdir.” demektir. “heezaani” mübteda, “beytaani” ise haberdir.

هذِهِ بُيُوتٌ  “Bunlar evdir.” demektir. “heezihi” mübteda, “buyuutün” ise haberdir.

هذِهِ حَافِلَةٌ  “Bu bir otobüstür.” demektir. “heezihi” mübteda, “haafilatün” ise haberdir.

هتَانِ حَافِلَتَانِ  “Bu ikisi otobüstür.” demektir. “heetaani” mübteda, “haafiletaani” ise haberdir.

هذِهِ حَافِلاَتٌ “Bunlar otobüstür.” demektir. “heezihi” mübteda, “haafilaatün” ise haberdir.

Sıfırdan Arapça derslerinden işaret isimleri dersimizin bu bölümüne kadar, yakın için isimlerini öğrendik ve bu isimleri kısa cümlelerde kullandık. Şimdi sıra geldi “uzak için işaret isimlerine.” Hazırsanız başlayalım:

Uzaktaki bir şeyi veya kimseyi göstermek için kullandığımız işaret isimlerine, “Uzak için kullanılan işaret isimleri” denilir. Bu isimler şunlardır: Âkil için şunları kullanırız:

 Bu ve bunun gibi birçok gramer dersini kolaylıkla öğrenmek için TIKLAYINIZ!!!

Cem’i

Müsenna

Müfred

 

اُولئِكَ

ذَانِكَ

ذلِكَ

Müzekker

اُولئِكَ

تَانِكَ

تِلْكَ

Müennes

Şunlar

Şu ikisi

Şu  

 

 Gayr-ı âkil, yani akıl sahibi olmayanlar için de ise şunları kullanırız:

Cem’i

Müsenna

Müfred

 

تِلْكَ

ذَانِكَ

ذلِكَ

Müzekker

تِلْكَ

تَانِكَ

تِلْكَ

Müennes

Şunlar

Şu ikisi

Şu

 

Şimdi Arapça dilinde uzak için olan işaret isimlerini örnek cümlelerde görelim:

ذلِكَ طَائِرٌ  “Şu bir kuştur.” demektir. Aynı zamanda bu bir isim cümlesidir. “zaalike” mübteda, “taairun” ise haberdir… 

                ذلِكَ طَائِرٌ  Şu bir kuştur.

                Haber Mübteda

ذلِكَ أَحْمَدُ  “Şu Ahmet’tir.” demektir. ذلِكَ  mübteda, “ahmedü” ise haberdir

ذلِكَ طَبِيبٌ  -müzekker için- “Şu bir doktordur.” demektir. ذلِكَ  mübteda, “tabiibün” ise haberdir

تِلْكَ زَيْنَبٌ  “Şu Zeynep’tir.” demektir. “tilke” mübteda, “zeynebün” ise haberdir

تِلْكَ طَبِيبَةٌ  -müennes için- “Şu bir doktordur.” demektir. Bu yine bir isim cümlesidir. “tilke” mübteda, “tabiibetün” ise haberdir…  

Mübtedayı ve haberi herhalde tam manasıyla öğrenmişsinizdir. Bu sebeple bundan sonra sadece Arapça cümleyi ve manasını söylemekle yetineceğiz:

ذَانِكَ عَلِىٌّ وَ عُمَرُ  “Şu ikisi Ali ve Ömer’dir.”

ذَانِكَ طَالِبَانِ –müzekker için- “Şu ikisi öğrencidir.”

تَانِكَ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ  “Şu ikisi Zeynep ve Fatma’dır.”

تَانِكَ طَالِبَتَانِ –müeennes için- “Şu ikisi öğrencidir.”

اُولئِكَ عَلِىٌّ وَ عُمَرُ وَ حَسَنٌ  “Şunlar Ali, Ömer ve Hasan’dır.”

اُولئِكَ طُلاَّبٌ  “Şunlar öğrencidir.”

اُولئِكَ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ وَ سَلْمَى  “Şunlar Zeynep, Fatma ve Selma’dır.”

اُولئِكَ طَالِبَاتٌ  “Şunlar öğrencidir.”

اُولئِكَ عَلِىٌّ وَ زَيْنَبُ وَ فَاطِمَةُ  “Şunlar Ali, Zeynep ve Fatma’dır.”

اُولئِكَ أَطِبَّاءُ  “Bunlar doktordur.”

ذلِكَ بَيْتٌ  “Şu bir evdir.”

ذَانِكَ بَيْتَانِ  “Şu ikisi evdir.”

 تِلْكَ بُيُوتٌ  “Şunlar evdir.”

تِلْكَ حَافِلَةٌ  “Şu bir otobüstür.”

تَانِكَ حَافِلَتَانِ  “Şu ikisi otobüstür.”

تِلْكَ حَافِلاَتٌ “Şunlar otobüstür.”

Şimdi farklı bir örnek vereceğiz:

هذَا الْوَلَدُ عَلِىٌّ “Bu çocuk Ali’dir.” manasındadır. Bu cümlede, “çocuk” manasındaki الْوَلَدُ , mübteda olan هذَا  nin bir parçası olduğu için, marife olarak, yani “elif-lam” takısıyla gelmiştir…

Bu kaideye bir örnek daha verelim:

ذَالِكَ الْبَيْتُ جَدِيدٌ “Şu ev yenidir.” manasındadır. Bu cümlede, “ev” manasındaki “elbeytü”, mübteda olan ذَالِكَ  nin bir parçası olduğu için, marife olarak gelmiştir… Başka bir örnek:

هذِهِ الْمَدْرَسَةُ كَبِيرَةٌ “Bu okul büyüktür.” manasındadır. Bu cümlede, “okul” manasındaki “elmedresetü”, mübteda olan “heezihii” nin bir parçası olduğu için, yine marife olarak gelmiştir…

Şimdi de şu kaidelere dikkat edelim:

1- İşaret isimlerinin müfred ve cemilerinin sonları her zaman aynıdır. Cümledeki yerlerine göre sonları değişmez. Yani bu kelimeler mebnidir.

2- Müsennaları ref durumunda “elif” alır. Nasb ve cer durumunda ise ( ىْ )alırlar. Buna göre ref durumuyla, nasb ve cer durumlarını şöyle gösterebiliriz:

تَانِكَ

ذَانِكَ

هتَانِ

هذَانِ

Ref durumu

تَيْنِكَ

ذَيْنِكَ

هتَيْنِ

هذَيْنِ

Nasb ve cer durumu

 Şimdi de nasba bir örnek verelim:

 

وَضَعْتُ هذَيْنِ الْقَلَمَيْنِ عَلَى الْمِنْضَدَةِ “Bu iki kalemi masanın üzerine koydum.” manasındadır. Gördüğünüz gibi burada,  هذَانِ işaret ismi, meful olduğundan dolayı nasb durumunda geldiği için, هذَيْنِ şeklinde gelmiştir…

Şimdi de cerre bir örnek verelim:

سَلَّمْتُ عَلَى ذَيْنِكَ الْوَلَدَيْنِ “Şu iki çocuğa selam verdim.” manasındadır. Gördüğünüz gibi burada, “zaanike” işaret ismi, cer durumunda geldiği için, “zeynike” şeklinde gelmiştir… O halde kaidemizi bir daha hatırlayacak olursak: İşaret isimlerinin müfred ve cemilerinin sonları her zaman aynıdır. Cümledeki yerlerine göre sonları değişmez. Yani bu kelimeler mebnidir. Müsennaları ise, ref durumunda “elif” alır. Nasb ve cer durumunda ise ( ىْ ) alırlar.

Arapça dilinde yakın ve uzak için olan işaret isimlerini öğrendik ve her bir işaret ismini örnek cümlede kullandık. Şimdi sıra geldi işaret isimlerini Kuran’da görmeye. Hazırsanız şimdi Kuran ayetlerine kulak verelim ve işaret isimlerinin nasıl kullanıldığını görelim:

وَقَالَ هـذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ

Ve dedi ki: “Bu çetin bir gündür. (Hud 77)

قَالُوا إِنْ هَذَانِ لَسَاحِرَانِ

Dediler ki: “Muhakkak ki bu ikisi sihirbazdır. (Hud 77)

رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هـذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا

Ey Rabbimiz! Bizi halkı zalim olan bu şehirden çıkar. (Hud 77)

فَمَالِ هـؤُلاءِ الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا

Bu topluma ne oluyor ki, hiç söz anlamaya yanaşmıyorlar! (Nisa 78)

ذلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ

İşte şu kitap, onda şüphe yoktur. (Bakara 2)

تِلْكَ ايَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ

Şunlar hikmetli kitabın ayetleridir. (Yunus 1)

أُولـئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ

İşte şunlar hidayet bulanların ta kendileridir. (Bakara 157) 

İşaret isimlerini Kuranda gördükten sonra, şimdi sıra geldi konu testine. Bakalım konuyu ne kadar iyi anladınız. Hazırsanız başlayalım:  

1- Arapçada kaç çeşit işaret ismi vardır?

A- Yakın ve orta uzaklıkta kullanılmak üzere iki çeşit

B- Yakın ve uzakta kullanılmak üzere iki çeşit

C- Yakın, orta ve uzakta kullanılmak üzere üç çeşit…

Doğru cevap C

2- Şunlardan hangisi uzak için kullanılan işaret ismi değildir?

A-  هؤُلاءِ   B-  ذلِكَ   C- اُولئِكَ     

Doğru cevap A

3-  طُيُورٌ ...  “Bunlar kuştur.” cümlesinde boş bırakılan yere şu işaret isimlerinden hangisi gelmelidir?

A-  هؤُلاءِ   B-  هذِهِ   C-   هذَا 

Doğru cevap B, çünkü gayr-i akiller için, yakın uzaklığın cemi B şıkkıdır.

4-  كُبْرَى وَ سَلْمَى  ...  boş bırakılan yere yakın uzaklık için kullanılan hangi işaret isimlerinden gelmelidir?

A-  تَانِكَ   B-  هذِهِ   C-   هتَانِ 

Doğru cevap C, çünkü âkillerde, yakın uzaklığın müsennası için kullanılan C şıkkıdır.

5- قَرَاْتُ  ...  الْكِتَابَيْنِ   “Bu iki kitabı okudum.” cümlesinde boş bırakılan yere şu işaret isimlerinden hangisi gelmelidir?

A-  تَيْنِكَ   B-  هذَيْنِ   C-   هذَانِ 

Doğru cevap B, çünkü işaret isimlerinin müsennası nasb durumunda cezimli ye alır. Ayrıca “teynike” diyemeyiz, çünkü “teynike” “uzak için işaret isminin müsennasıdır. Halbuki sorumuzda, “bu” denilerek “yakın için işaret ismi” kullanılmıştır.

Sıfırdan Arapça derslerinden işaret isimleri konusunun da burada sonuna geldik. Dersi tam manasıyla öğrendiğinizden emin olduğunuzda bir sonraki derse geçebilirsin. Tekrar buluşuncaya kadar Allah’a emanet olun. Esselamu aleyküm.

 Bu ve bunun gibi birçok gramer dersini kolaylıkla öğrenmek için TIKLAYINIZ!!!